آب و هوای یک منطقه تغییرات حال حاضر و به عبارتی تغییرات روزانه، ماهانه و حتی سالانه ی مشخصه های هواشناسی (رطوبت، حرارت، بارندگی، باد) آن منطقه است. در حالی که اقلیم به الگوی طولانی مدت شرایط آب و هوای حاکم بر یک محل اشاره می کند و حداقل 30 سال را در بر می گیرد. سیاره ی زیبای ما دارای اقلیم های متفاوتی است. به طور کلی می توان 5 اقلیم را مشخص نمود که شامل 1- اقليم حاره (Tropical rain climate)، 2- اقليمهاي خشک (Dry)، 3- اقليمهاي معتدل گرم (Warm temperate rainy climates)، 4- اقليمهاي جنگلي سرد برفي (Cold snow forest climate) و 5- اقليمهاي قطبي (Polar) می باشند.
41 درصد سطح کره ی زمین را مناطق خشک تشکیل می دهند و 2 میلیارد نفر از جمعیت کره ی زمین را در خود جای داده اند. حدود 75 درصد از کشور ما ایران نیز خشک و نیمه خشک است. در این مناطق بارندگی کم و محدود به یک دوره زمانی کوتاه است. بارش ها اکثرا رگباری و با توزیع نامنظم در سال بوده و به علت بالا بودن دما در بسیاری از مناطق خشک قسمت اعظم آب بر اثر تبخیر و تعرق از دست می رود لذا مناطق خشک همواره با کمبود آب شدید دست به گریبان هستند و به همین دلیل پوشش گیاهی و مواد آلی در آن ها اندک بوده و سطح خاک عاری از پوشش و در معرض فرسایش و تخریب می باشد.
برخلاف تصور عموم از مناطق خشک و نیمه خشک، اکوسیستم های این مناطق از نظر تنوع گونه های گیاهی و جانوری بسیار غنی و متنوع بوده تعدادی زیادی از آن ها مختص این مناطق می باشند. مراتع مناطق خشک 50 درصد دام های اهلی جهان را در خود جای داده و همچنین 1.1 میلیون هکتار یا 4/1 جنگل های دنیا در مناطق خشک واقع می باشند. 44 درصد کشت و کار وکشاورزی دنیا در مناطق خشک است بنابراین این مناطق اهمیت زیادی در تامین غذا و امنیت غذایی جهان دارا می باشند.
شکننده بودن اکوسیستم های مناطق خشک به علت شرایط نامساعد محیطی از یک سو و بهره برداری بیش از حد و سو مدیریت این مناطق از سوی دیگر باعث تخریب زمین و وقوع پدیده ی بیابان زایی شده است . همچنین افزایش جمعیت و نیاز به تولید غذای بیشتر فشار بر منابع این مناطق را مضاعف نموده و وقوع این پدیده را تسریع نموده است. بیابان زایی یک معضل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است که به طور جدی امنیت غذایی، پایداری اقتصادی- اجتماعی و توسعه‌ی پایدار جوامع را با مشکلات عدیده ای مواجه می‌‌کند .ضروری است که بیابان‌زایی به عنوان یک مسئله جهانی قلمداد گردد، چرا که در هر نقطه از جهان که روی دهد آثار و پیامدهای آن تمامی جهان را متاثر می سازد.
نویسنده: دکتر ساحره بیابانی
منابع:
-Mortimore, Michael, 2009. Dryland Opportunities A new paradigm for people, ecosystems and development. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources.
– The Drylands Advantage Protecting the environment, empowering people, 2016. International Fund for Agricultural Development (IFAD).
-/https://www.ifad.org
