کارکرد اَشَه
نویسنده: دکتر بیژن شاهمرادی
۱- میر فتاح منصور ، زرتشت چهر ه ی تابناک ایران باستان ص ۶۵
زرتشت چنین گفته‌است: سخن‌ها را بشنوید و با اندیشه روشن در آنها بنگرید و راهی را که باید در پیش گیرید برای خود برگزینید، از آن دو مینوی همزادی که در آغاز آفرینش در اندیشه و انگار پدیدار شدند، یکی نیکی را می‌نمایاند و دیگری بدی را؛ و میان این دو، دانا راستی را برمی‌گزیند و نادان دروغ را»وی در الهام‌های خود گیتی را ستیزی کیهانی بین اشا (درستی) و دروغ می‌بیند.
مفهوم اصلی اشا -که بسیار ظریف و تفسیر آن فقط به طور مبهم ممکن است- بنیاد تمام عقیده‌های دیگر زردتشتی مانند اهورامزدا٫ خلقت ٬ وجودیت ٬ و اراده آزاد است.این مفهوم بزرگ‌ترین اهدایی است که زردتشت به فلسفه دینی کرده‌است.
دلیل آفرینش انسان مانند دیگر آفرینش‌ها نگهداری از درستی است.این هدف با مشارکت زنده در زندگی و گفتار ٬ پندار و کردار نیک دست یافتنی خواهد شد. عنصرهای فلسفه زردتشت از طریق تاثیر آن بر یهودیت و افلاطون گرایی میانی وارد فلسفه غرب شده‌است و به عنوان یکی از نخستین وقایع کلیدی در پیشرفت فلسفه شناخته می‌شود. [۱]
و از سویی دیگر دروج(دروغ)، ضد اشه است به معنا و مفهوم بی نظمی، هرج و مرج، تابع قوانین و راه و روش دیو یسنان بودن و همچنین واژه درونت که صفت است به چم دروغ مند، پیرو دروغ و آیین نادرست.
در یشت ها آمده:
دروغ باید نابود شود باید كاسته گردد. باید سپری گردد. دروغ یكسره باید نابود شود. تو باید كه در شمال گم شوی. تو نباید كه جهان مادی راستی را نابود سازی.» «تو و دروغ را من از منزلگاهان آریایی برانم. تو و دروغ را به بند دركشم، بر اندازم و به زیر پا افكنم[۱]
دژباوران که بنده ی کام [خویش]اند و از راستی روی برمی تابند،[از پارسایان] بیزارند و ارجمندان را خوار می شمارند.[آنان]که با خویشتن نیز در کشمکش اند. کیست آن سرور اشون که به آزاد کامی و از دل و جان با ایشان بستیزد؟ ای مزدا! تو با شهریاری مینوی خویش، درویشانی را که درست زندگی می کنند، بهروزی خواهی بخشید.[۲]
فروزه های هفت گانه «مزدا اهورا» – كه «سپند مینو» برترین آنهاست – رهنمون آفریدگار به رستگاری و بهروزی اند و در این میان نقش «اشه» از همه نمایان تر است و «اشونان» (رهروان را «اشه» ، در ناسازگاری و ستیزه ای همیشگی با «دروندان» (پیروان «دروج») قرار دارند.كمتر بندی در گاهان هست كه در آن سخنی از «اشه» به میان نیامده باشد. [۳]
۱- پور داوود ابراهیم یشت ها جلد اول 149
۲- دوستخواه جلیل ، اوستا ص 87
۳- همان ، پیشگفتار ص 38
زرتشت در گاهان تنها راه رسیدن به بارگاه خدایی را راه اشه می‌داند. در یسن۴۴ بند ۱۱ می‌گوید: «تا توش و توان دارم می‌کوشم مردم را به سوی اشه رهنمون باشم.»
بهترین منش ، پیروان« اشه » را و بدترین زندگی هواداران « دروج » را خواهد بود . [۱]
از آن دو »مینو »هواخواه » دروج » به بدترین رفتار گروید و » سپند ترین مینو »- که آسمان جاودانه را پوشانده است – و آنان که به آزاد کامی و درست کاری ، « مزدا اهوره »را خوشنود میکنند، » اشه » را برگزیدند.[۲]
ای مزدا اهوره !
چون کین گناهکاران فرا رسد ،» شهریاری مینوی » تو در پرتو » منش نیک » آشکار خواهد شد و آنان خواهند آموخت که »دروج » را به دست های (( اشه » بسپارند. [۳]
آنگاه شکست و تباهی بر دروج فرود خواهد آمد و آنان که به نیکنامی شناخته شده اند ، به آرزو های خویش خواهند رسید و به سرای خوش » منش نیک » و » مزدا » و » اشه » راه خواهند یافت . [۴]
۱- دوستخواه جلیل ،اوستا ص۱۵
۲- همان ص ۱۵
۳-همان ص۱۵
۴-همان ص۱۵
ای مردم !
این است آن دو فرمان آموخته » مزدا » : خوشی و نا خوشی .
رنج و زیان دیر پای ، فریفتگان »دروج » را رستگاری ، رهروان را » اشه » راست . [۱]
بیگمان در پرتو این آموزش به رستکاری و بهروزی خواهید رسید .
من زرتشت دشمن سرسخت دروغ و دروغگویان هستم و تا آنجا که مرا نیرو و توان است با آنها پیکار نموده و خوشی و سعادت را نصیب راستکرداران خواهم کرد.
دُروندان که از «سپند مینو» روی برتافتند، آزار بینند؛ اما اَشَوَنان چنین نشوند.
اشون را هرچند هم کم نوا باشد، باید دوست شمرد و دُروند را هر اندازه هم که توانگر باشد، باید بدخواه دانست.[۲]
اشون را هرچند هم کم نوا باشد، باید دوست شمرد و دُروند را هر اندازه هم که توانگر باشد، باید بدخواه دانست.[۲]
ای مزدا اهوره!
تو در پرتو «سپند مینو» همه ی آنچه را که براستی بهترین دهش هاست، به اشون نوید داده ای؛ اما دروند که با منش و کردار زشت خویش بسر می برد، از مهر تو بهره مند نتواند شد. [۳]
۱- دوستخواه جلیل ،اوستا ص۱۶
۲- همان ص ۶۴
۳-همان ص ۶۴
ای مزدا اهوره!
پس براستی، بهترین نیکیها بهرهی آن کس خواهد شد که در زندگی استومند مینُوی، ما را به راه راست ِبهروزی – [ راه ِ] جهان اَشَه که جایگاه اهوره است – رهنمونی کند. [۱]
اشا قانون راستی و داد است.عمل به راستی، در اندیشه،گفتار و کردار، دادگری است.هیچ کنشی راست نیست،مگر آن که با قانون اشا سازگار باشد.آن قانونی که از روی راستی فراهم نشده و دادگستری را استواری نبخشد،قانون نیست.
اشا قانون راستی و داد است.عمل به راستی، در اندیشه،گفتار و کردار، دادگری است.هیچ کنشی راست نیست،مگر آن که با قانون اشا سازگار باشد.آن قانونی که از روی راستی فراهم نشده و دادگستری را استواری نبخشد،قانون نیست.
یکی از مقدس‌ترین دعاهای زردشتی دعای “اشم وهو” است که در آن اشه و راستی ستایش می‌شود که یک ذکر۱۲ واژه‌ای است که سه بار در آن نام اشه برده شده‌است. دعا که ظاهراً برای تمرکز ذهن بر روی اشه استوار است از این قرار است: اشه نیک، اشه نیک‌ترین است. مطابق آرزوست، مطابق آرزو خواهد بود، اشه از آن اشه وهیشته است.
در ترجمه نماز اشم وهو آمده است
راستی بهترین نیکی است و هم مایه سعادت، سعادت از آن کسی است که راست و خواهان راستی باشد.” [۲]
۱- دوستخواه جلیل ،اوستا ص۲۳۵
۲- پور داوود ابراهیم ، خرده اوستا ص ۵۵
