نگاهی به تنها موزه فوتبالی ایران/ مهدی زارعی
موزه فوتبال آذربایجان
” کلیه حقوق قانونی متن و عکس های مندرج در این نوشته متعلق به بنیاد تیام می باشد و هر گونه استفاده از این عکس ها پیگرد قانونی دارد.”
در کشور ما موزه های فراوانی وجود دارند و کمتر کسی از ما هستیم که تا به حال به موزه نرفته باشیم. به همین خاطر حتما با شنیدن نام موزه به یاد تفنگ، توپ، نقاشی های قدیمی یا آثاری می افتید که روی سنگها حکاکی شده اند. ولی موزه ها تنها محدود به این آثار قدیمی نیستند و حتی می توان در کشور خودمان، موزه هایی یافت که خبری از تفنگ و وسایل جنگی و آثار باستانی در آن نیست. از جمله این موزه ها« موزه فوتبال تبریز» است. یک موزه که در آن می توان به جای توپ جنگی، توپ فوتبال دید!
***
تلاشهای دو مرد
ایده شکل گیری این موزه از اوایل دهه 90 به ذهن دو محقق ورزشی تبریز رسید. ایوب نیکنام لاله و جلال شمع سوزان که درباره تاریخ فوتبال تبریز تحقیقات فراوانی کرده بودند، تصمیم گرفتند که با اسناد و تصاویری که در طول سالها جمع آوری شده بود، یک موزه فوتبال تاسیس کنند؛ کاری که تا آن زمان در ایران انجام نشده بود. این کار نیازمند پیگیری فراوان و حمایت مسوولان شهری و استانی داشت. بعد از مدتها تلاش های ایوب نیکنام لاله، سرانجام این طرح با موافقت فرهاد روشنی شهردار منطقه 6 تبریز قرار گرفت و به این ترتیب موزه در 4 دی 1393 در پارک رضوان در غرب تبریز افتتاح شد. بعدها محل این موزه تغییر کرد و ساختمانی سه طبقه در بلوار 29 بهمن تبریز به این موزه اختصاص پیدا کرد.
***
مجسمه ای از اولین مربی فوتبال ایران
در ورودی این موزه می توان مجسمه مردی را دید که از بزرگان ورزش ایران است.« حسین صدقیانی» حدود 90 سال قبل پس از سالها فوتبال بازی کردن در بلژیک و ترکیه به ایران بازگشت و خدمات بسیاری به فوتبال تبریز و ایران کرد. او نخستین مربی تیم ملی فوتبال ایران هم بود. در قسمت اسناد موزه هم می توانید انواع و اقسام حکم های قهرمانی، کارت شناسایی بازیکنان و کارت عضویت باشگاهها را مشاهده کنید. اگر هم دوست دارید دوربین های عکاسی قدیمی را ببینید و متوجه شوید که عکاسان ورزشی قدیمی با چه امکاناتی از مسابقات عکاسی می کردند، می توانید تجهیزات و وسایل کاظم علیزاده نوبری عکاس قدیمی تبریز را هم ببینید.
***
یک بلیت 83 ساله
اگر می خواهید یکی از این اسناد فوق العاده قدیمی را مشاهده کنید، از اینترنت جستجو کنید« قدیمی ترین بلیت فوتبال در ایران». این تصویر که از موزه فوتبال تبریز به صفحات اینترنت و فضای مجازی راه پیدا کرده است، بلیتی نارنجی رنگ است مربوط به مسابقه فوتبال بین تیمهای طهران( تهران) و تبریز مربوط به چهارم تیرماه 1316. قیمت این بلیت 2 ریال بود!
همین بلیت 2 ریالی، اکنون 83 ساله شده و ارزشی فوق العاده از نظر تاریخی دارد. در ویترینی که بلیت های قدیمی فوتبال تبریز قرار گرفته اند، مدالهایی را هم می توانید مشاهده کنید که در دهه 40 تیم منتخب تبریز برنده شده بود. مدالهایی که با گذشت زمان رنگشان تیره شده است ولی ارزش معنوی آنها روز به روز بیشتر و بیشتر می شود.
***
تصاویری به قدمت هشت دهه
در تالار اصلی موزه و دیوارهای پاگرد راه پله، عکسهای فراوانی از دوره های گوناگون فوتبال تبریز نصب شده است. مسابقات فوتبال ایران از سال 1318 آغاز شد و تبریز نیز در این مسابقات حضور داشت. به این ترتیب عمر قدیمی ترین تصاویر این بخش به 81 سال می رسد.
***
توپهای چرمی قرمز رنگ
در دو ویترین جداگانه می توان توپ های فوتبال قدیمی را دید که در مسابقات مختلف شهر استفاده می شد. در بین این توپ ها می توان، توپهایی را دید که بیش از هفتاد سال عمر دارند. اگر گذرتان به موزه و این ویترین ها افتاد انتظار نداشته باشید توپهای قدیمی را هم مثل امروز سفید ببینید. توپ های قدیمی معمولا به رنگهای قرمز و قهوه ای بودند و به کلی با توپ های امروز متفاوت.
***
اولین کتاب داوری در ایران
قسمت مربوط به داوری، ویترین جداگانه ای دارد. راستی فکر می کنید در بخش مربوط به داوری چه چیزهایی را به جز کارتهای زرد و قرمز داوری می توان یافت؟ جواب ساده است. سوتهای قدیمی کوچک و بزرگ، وسایل قدیمی برای سنجش هوا، فشار هوا و وزن توپ و همچنین اولین کتاب قانون داوری ایران که بیشتر از هفتاد سال قبل توسط دکتر عباس اکرامی نوشته شده بود.
***
لباس های قدیمی فوتبالی
در بخش مربوط به لباس های قدیمی فوتبال ایران، گرمکنی سبز رنگ مشاهده خواهید کرد که 60 سال پیش به تن بازیکنان ایران می رفت. علاوه بر این گرمکن، پیراهن های گوناگونی در قسمت مخصوص لباس های ورزشی می توانید ببینید. در این ویترین پیراهن هایی از تیم تراکتورسازی، تیم ملی ایران و منتخب تبریز مشاهده می کنید که عمر بسیاری از آنها نیم قرن است.
***
جامها و تیمها
دو تیم قدیمی فوتبال تبریز هم بخش جداگانه مخصوص به خود را دارند. در بخش مربوط به تراکتورسازی تعدادی از جامهای قدیمی که این تیم در فوتبال تبریز برنده شده، به همراه انواع پرچم، تمبر و..باشگاه دیده می شود. تیم شهرداری تبریز هم بخش مخصوص به خود را دارد و یادگاری هایی قدیمی از این تیم مشاهده می شود. علاوه بر جامهای این تیمها، تعداد زیادی جام در موزه می توانید ببینید که برخی از آنها متعلق به محلات مختلف تبریز و مسابقات محلات است.
***
اگر روزی گذرتان به تبریز افتاد، حتما سری به موزه فوتبال این شهر بزنید. نشانی کنونی موزه لوار 29 بهمن- بعد از بیمارستان 29 بهمن- اول زعفرانیه است. در همان حال فکر کنید که چه چیزهای دیگری در کشور یا شهر شما این قابلیت را دارند که به موزه تبدیل شوند؟
در خاتمه از ایوب نیکنام لاله بابت اطلاعاتی که درباره موزه به ما دادند تشکر می کنیم.
