29 سال پس از قهرمانی در بازیهای آسیایی پکن/ مهدی زارعی
دو سال برنامه ریزی و یک عنوان نخست قاره ای
روز چهاردهم مهرماه، روزی است که ایران برای اولین بار پس از انقلاب به فینال بازی های آسیایی رسید. روز های پنجم و 21 مهرماه هم سالروز دیدارهای ایران در جام بین قاره ای مقابل الجزایر است. به این بهانه نگاهی داریم به زمانی که تیم ملی کشورمان راهی بازی های آسیایی پکن شده بود در حالی که پس از روی کار آمدن علی پروین بازی های دوستانه پس از مدت ها رونق گرفته بود. جنگ تمام شده بود و تیم کشورمان می توانست در بازی های دوستانه در استادیوم آزادی به میدان رود.
****
حضور در جام صلح و دوستی کویت
ایران ابتدا در آذرماه 1368 در مسابقات جام صلح و دوستی کویت شرکت کرد. در این رقابت ها ایران با یمن جنوبی، گینه، عراق، اوگاندا و کویت مسابقه داد و پس از برد(2-0) مقابل یمن، در برابر گینه(1-1) و عراق(0-0) به تساوی دست یافت. تساوی(2-2) در نیمه نهایی مقابل اوگاندا کار را به ضربات پنالتی کشاند و شکست(9-8) در پنالتی ها ایران را به دیدار رده بندی رساند و شکست(1-0) از کویت در حالی مقام چهارم را نصیب ایران کرد که عراق دشمن کشورمان در جنگ، به شکلی طعنه آمیز در این رقابت ها قهرمان شد.
***
85 هزار نفر تماشاگر یک دیدار دوستانه!
اما کار ادامه یافت. تیم ملی در دیدارهای دوستانه در برابر لهستان(2-0) و (1-0) مغلوب شد. پس از آن هم مقابل امیدهای لهستان دو بار با نتیجه(1-0) باخت. یک ماه قبل از بازی های آسیایی تیم ملی در برابر امید لهستان به میدان رفت و وقتی در نخستین مسابقه(3-0) پیروز شد، 85 هزار نفر در بازی دوم شاهد مسابقه بودند!
تیم ملی کشورمان در سال 1990 در حالی در بازی های آسیایی پکن شرکت کرد که 16 سال از آخرین حضور ایران در فینال بازی های آسیایی می گذشت. ایران در بازی های آسیایی 1974 در تهران قهرمان شده بود اما پس از آن هرگز رنگ موفقیت ندید. کاروان کشورمان در بازی های آسیایی 1978 بانکوک شرکت نکرد و آن گاه دو حذف مشابه از مرحله یک چهارم نهایی بازی های 1982 و 1986 در انتظار ایران بود.
در جام ملت های آسیا هم پس از قهرمانی در مسابقات 1976، ایران هرگز رنگ فینال را ندید و در سال 1980 سوم، در 1984 چهارم و در 1988 سوم شد.
****
آغاز کار در بازی های آسیایی
سرانجام بازی های آسیایی فرا رسید. 14 تیم در 4 گروه تقسیم شده بودند که تیم ملی در اولین دیدار به مصاف مالزی رفت و (3-0) پیروز شد. در دیدار دوم تیم کشورمان در واپسین ثانیه ها(2-1) کره شمالی را شکست داد و به عنوان صدرنشین راهی یک چهارم نهایی شد. در کم گل ترین مسابقات حذفی تاریخ فوتبال، حتی یکی از مسابقات مراحل یک چهارم نهایی، نیمه نهایی و رده بندی و فینال بیش از یک گل نداشت!!
در یک چهارم نهایی صمد مرفاوی تک گل ایران را مقابل ژاپن به ثمر رساند. ترکیبی که به مصاف ژاپن رفت عبارت بودند از: احمدرضا عابدزاده، جواد زرینچه،محمد پنجعلی( کاپیتان)، رضا حسن زاده، مجتبی محرمی، مجید نامجومطلق،سیروس قایقران، شاهرخ بیانی،سید مهدی ابطحی، صمد مرفاوی( ناصرمحمدخانی) و فرشاد پیوس.
****
نبرد با کره جنوبی
در نیمه نهایی هم نوبت به روز 11 مهرماه 1369 و مسابقه مقابل کره جنوبی فرا رسید.
ایران پس از سال 1982 دیگر هرگز موفق به برد مقابل کره جنوبی نشده بود. در بازی های آسیایی 1986 شکست در ضربات پنالتی مقابل کره جنوبی سبب حذف ایران شد و دو سال بعد در جام ملت های آسیا کره جنوبی با 3 گل ایران را در هم کوبید. همه این ها مبارزه با کره جنوبی را سخت کرده بود. کره ای که پس از حضور در جام جهانی 1986، در جام جهانی 1990 نیز حضور یافته بود و حالا آمده بود که قهرمانی خود در بازی های آسیایی 1986 را تکرار کند.
علی پروین سرمربی ایران در این مسابقه نفرات زیر را به میدان فرستاد: احمدرضا عابدزاده،جواد زرینچه، محمد پنجعلی( کاپیتان)،رضا حسن زاده، مهدی فنونی زاده،مجتبی محرمی، مجید نامجو مطلق،سیروس قایقران،شاهرخ بیانی، سید مهدی ابطحی، فرشاد پیوس
آنچه مشخص بود تاکتیک محافظه کارانه پروین در این بازی بود. تا جایی که سیستم 2-4-4 همیشگی او تبدیل به 1-5-4 شده بود. صمد مرفاوی زننده تنها گل ایران در بازی با ژاپن در دور یک چهارم نهایی به نیمکت انتقال یافته بود و پیوس تنها مهاجم ایران در این بازی بود.
این سیستم نتیجه داد و ایران در وقت قانونی فرصتی به خودنمایی مهاجمان کرده ای نداد. در وقت اضافی تیم ملی از لاک دفاعی بیرون آمد و بازی متعادل شد. سرانجام روی یک ضربه کرنر سیروس قایقران در موقعیت تک به تک دروازه کره را گشود. در آن زمان قانون آفساید با امروز تفاوت داشت و حتی بازیکنی که مالکیت توپ هم نداشت، در صورت قرار گرفتن در موقعیت آفساید سبب می شد که پرچم خط نگه دار بالا رود. اتفاقا قبل از حرکت قایقران هم مهدی فنونی زاده در آفساید بود اما او از زمین مسابقه بیرون رفت و به این ترتیب فرصتی طلایی نصیب ایران ساخت.
در ادامه بازی کره ای چیزی نمانده بود که گل دوم را هم دریافت کنند. جالب این جاست که بهترین موقعیت کره توسط مدافعان کشورمان زده شد و روی اشتباه آنها نزدیک بود دروازه عابدزاده باز شود. اما سرانجام بازی با یک گل به سود ایران خاتمه یافت. غولی به نام کره جنوبی از پای درآمد و ایران پس از 16 سال به فینال رسید.
****
یک فینال پس از شانزده سال
سرانجام روز مسابقه ایران و کره شمالی فرا رسید. 14 مهرماه 1369 احمدرضا عابدزاده، جواد زرینچه، محمد پنجعلی( کاپیتان)، رضا حسن زاده، مهدی فنونی زاده، محمدحسن انصاری فر، مجید نامجو مطلق،سیروس قایقران،شاهرخ بیانی،مهدی ابطحی و فرشاد پیوس به میدان رفتند. 80 هزار نفر در استادیوم کارگران پکن شاهد این مسابقه بودند. دیداری که یک بار دیگر علی پروین تصمیم گرفت از روش های فوق دفاعی خود استفاده کند.تنها پس از ده نفره شدن حریف بود که فنونی زاده جای خود را به صمد مرفاوی داد و مهدی ابطحی جای خود را به سیدعلی افتخاری.
سرانجام کار به ضربات پنالتی کشید و تیم کشورمان هر 4 ضربه خود را به گل بدل کرد. این در حالی بود که دو ضربه کره ای ها توسط عابدزاده مهار شد و به این ترتیب ایران(4-1) پیروز شد. این قهرمانی اولین قهرمانی بود که فوتبال ایران پس از انقلاب تجربه می کرد.
****
با یک قهرمانی همه چیز فراموش شد
قهرمانی در بازی های آسیایی می توانست یک شروع مجدد برای فوتبال ایران باشد به خصوص آن که تیم فوتبال استقلال در همان سال موفق شد قهرمانی جام باشگاه های آسیا را از آن خود کند که این نتیجه هم پس از سال 1970 برای اولین بار رخ می داد. از طرف دیگر رقابت های جام در جام آسیا نیز شکل گرفت که پرسپولیس موفق شد در این بازی ها با هدایت علی پروین قهرمانی را از آن خود سازد.
اما هنوز رقابت های مهم دیگری پیش روی فوتبال ایران بود و در آن رقابت ها مشخص شد که چگونه پس از بازی های آسیایی فوتبالمان درجا زده است.
***
نبرد بین قاره ای با الجزایر
آخرین دیدار رسمی که تیم ملی کشورمان در سال 1990 انجام داد، فینال بازی های آسیایی مقابل کره شمالی بود. این مسابقه در روز 14 مهر 1369 برگزار شد و تیم ملی برای دیدار بعدی خود تا 5 مهر 1370 انتظار کشید! این دیدار هم به خواست فوتبال کشورمان صورت نگرفت بلکه یک توفیق اجباری بود؛ دیدار مقابل قهرمان فوتبال آفریقا( الجزایر)
تغییری در تیم بازی های آسیایی ایجاد نشده بود و ایران با ترکیب احمدرضا عابدزاده، جواد زرینچه، محمد پنجعلی( کاپیتان- نادر محمدخانی)، رضا حسن زاده، مجتبی محرمی، مجید نامجومطلق، مهدی فنونی زاده، حمید درخشان، سید مهدی ابطحی، علی اصغر مدیرروستا( ناصرمحمدخانی) و صمدمرفاوی به مصاف الجزایری رفت که هنوز یادگارهایی از سال 1982 را در خود می دید؛ تیمی که موفق شد آلمان غربی نایب قهرمان جام جهانی را در مسابقات آن سال(2-1) شکست دهد.
در ربع اول بازی صمد مرفاوی برای ایران گل زد ولی یک شوت سهمگین 100 هزار تماشاگر را وادار به سکوت کرد. در نیمه دوم مرفاوی گل دیگری به ثمر رساند و برد(2-1) تیم ملی را رقم زد. نتیجه ای درخشان کسب شده بود و فوتبال را غرق در شادی کرد اما هنوز نیمی از راه باقی مانده بود. ضمن این که در بین دو نیمه محمد پنجعلی هم از فوتبال ملی خداحافظی کرده بود و دیگر در دیدار برگشت او در تیم حضور نداشت. احمدرضا عابدزاده، جواد زرینچه، نادرمحمدخانی،رضا حسن زاده، مجتبی محرمی،سیروس قایقران، مهدی فنونی زاده، حمید درخشان( کاپیتان)، سید مهدی ابطحی، صمد مرفاوی و فرشاد پیوس در ترکیب ایران قرار گرفتند و در ادامه مرفاوی جای خود را به کرمانی مقدم داد که تیم هرچه بیشتر دفاعی شود اما این ها فایده ای نداشت و الجزایر به لطف گل دقیقه 78 خود جام بین قاره ای را از ایران گرفت. اندکی بعد که استقلال نایب قهرمان آسیا شد و در جام در جام آسیا نیز نماینده ایران( ملوان) حذف شد، مشخص شد که روزهای نزول ایران باز هم برگشته اند.
از مهدی زارعی
